Прэзідэнт Казахстана Нурсултан Назарбаеў 25 студзеня выступіў са спецыяльным тэлезваротам да народа аб пераразмеркаванні паўнамоцтваў паміж дзяржаўнымі органамі, які прадугледжвае ў тым ліку ўнясенне змяненняў у Канстытуцыю краіны.Указам прэзідэнта ў снежні 2016 года была створана спецыяльная рабочая група, якая правяла грунтоўную работу па пытанні пераразмеркавання паўнамоцтваў.
«Будучая рэформа грунтуецца на прынцыпах нашага развіцця і ў цэлым на прынцыпах сучаснага развіцця. Квінтэсенцыя ў тым, што Прэзідэнт дэлегуе некаторыя паўнамоцтвы парламенту і ўраду. Вертыкальны падзел улады быў нам неабходны ў ходзе пераадолення каласальных цяжкасцей станаўлення дзяржавы», — заявіў у сваім звароце Назарбаеў.
Паводле яго слоў, рэформа накіравана на павышэнне эфектыўнасці сістэмы дзяржаўнага кіравання. Сутнасць прапанаванай рэформы - сур'ёзнае пераразмеркаванне ўлады і дэмакратызацыя палітычнай сістэмы ў цэлым, сказаў ён.
«У новых умовах прыярытэтнымі напрамкамі дзейнасці прэзідэнта стануць стратэгічныя функцыі, а таксама роля вярхоўнага арбітра ў адносінах паміж галінамі ўлады. У цэнтры ўвагі кіраўніка дзяржавы таксама знешняя палітыка, нацыянальная бяспека і абарона», — сказаў Назарбаеў.
Значна пашырыцца роля ўрада і парламента. Трансфармацыя, паводле слоў Прэзідэнта Казахстана, будзе праводзіцца па двух ключавых напрамках. Па-першае, значная частка функцый прэзідэнта па рэгуляванні сацыяльна-эканамічных працэсаў будзе перададзена ўраду і іншым органам выканаўчай улады. Па-другое, на канстытуцыйным узроўні трэба будзе збалансаваць адносіны паміж галінамі. Назарбаеў прапанаваў узмацніць ролю парламента ў плане яго ўплыву на ўрад.
«Важна ўзмацніць ролю парламента ў фарміраванні ўрада, павысіць адказнасць кабінета міністраў перад дэпутатамі. Пераможца парламенцкіх выбараў будзе мець вырашальны ўплыў на фарміраванне ўрада. Зыходзячы з гэтага, будзе лагічна, калі ўрад аддасць паўнамоцтвы новаабранаму Мажылісу, а не прэзідэнту, як гэта было раней», — падкрэсліў Назарбаеў.
Рэформы таксама прадугледжваюць спрашчэнне працэдуры вынясення вотуму недаверу міністрам з палат парламента. Гэта дазволіць узмацніць кантроль заканадаўчай улады за выканаўчай.
Назарбаеў прапанаваў перадаць зацвярджэнне дзяржаўных праграм ураду, каб ён нёс за іх поўную адказнасць. Урад таксама можа атрымаць права ўтвараць і ліквідаваць цэнтральныя органы выканаўчай улады, якія не ўваходзяць у яго склад. Праект канстытуцыйнай рэформы будзе вынесены на грамадскае абмеркаванне 26 студзеня - 26 лютага 2017 года.
Ніжэй прыводзіцца неафіцыйны пераклад поўнага тэксту тэлезвароту прэзідэнта Назарбаева ад 25 студзеня 2017 года.
«Дарагія жыхары Казахстана!
Звяртаюся да вас па прынцыповым для нашай краіны пытанні.
Гаворка ідзе пра пераразмеркаванне паўнамоцтваў паміж галінамі ўлады.
Маім указам створана спецыяльная рабочая група. Група зрабіла вялікую працу.
Я быў праінфармаваны аб рабоце, праведзенай групай.
Рэформа, якая мае адбыцца, заснавана на прынцыпах нашага развіцця і ўвогуле на прынцыпах сучаснага развіцця.
Квінтэсенцыя ў тым, што Прэзідэнт дэлегуе некаторыя паўнамоцтвы парламенту і ўраду.
Вертыкальны падзел улады быў неабходны нам у ходзе пераадолення велізарных цяжкасцей дзяржаўнага станаўлення.
Гэты прынцып сябе апраўдаў. Усе нашы дасягненні здзяйсняліся менавіта па гэтай сістэме.
Гэтая рэформа накіравана на павышэнне эфектыўнасці выканаўчай сістэмы.
Мы пабудавалі новую дзяржаву, новую эканоміку і новае грамадства.
Эфектыўнасць нашага шляху развіцця пацверджана гісторыяй. Адзначаючы 25-годдзе нашай незалежнасці, мы гаварылі пра нашы дасягненні, у тым ліку пра працу ўладаў, прэзідэнцкай сістэмы.
Але свет мяняецца на нашых вачах.
У Казахстане расце хуткасць і складанасць сацыяльных працэсаў.
Ужо сёння мы павінны думаць, як рэагаваць на глабальныя і рэгіянальныя выклікі, якія непазбежна будуць мець месца ў бліжэйшай будучыні.
Сутнасць прапанаванай рэформы - сур'ёзнае пераразмеркаванне ўлады, дэмакратызацыя палітычнай сістэмы ў цэлым.
У новых умовах прыярытэтамі Прэзідэнта стануць стратэгічныя функцыі, роля вярхоўнага арбітра ва ўзаемаадносінах паміж галінамі ўлады.
У цэнтры ўвагі кіраўніка дзяржавы таксама знешняя палітыка, нацыянальная бяспека і абароназдольнасць краіны.
Значна ўзрасце роля ўрада і парламента.
Гэтая работа будзе весціся па двух ключавых напрамках.
Перш за ўсё, неабходна перадаць значную частку паўнамоцтваў у рэгуляванні сацыяльна-эканамічных працэсаў ад Прэзідэнта Ураду і іншым органам выканаўчай улады.
Поўную адказнасць за гэта будуць несці ўрад, міністэрствы і акіматы (абласныя выканаўчыя органы).
Дэлегаванне паўнамоцтваў можа быць дасягнута праз змены адпаведных законаў. Каля 40 функцый можна перадаць ураду або парламенту.
Урад унясе гэтыя папраўкі ў першачарговым парадку ў парламент для прыняцця да канца бягучай сесіі.
Па-другое, больш складаная задача — збалансаваць адносіны паміж галінамі ўлады на канстытуцыйным узроўні.
Важна ўзмацніць ролю парламента ў фарміраванні ўрада, павысіць адказнасць кабінета міністраў перад дэпутатамі.
Пераможца парламенцкіх выбараў будзе мець вырашальны ўплыў на фарміраванне ўрада.
Зыходзячы з гэтага, будзе лагічна, калі ўрад аддасць паўнамоцтвы новаабранаму Мажылісу, а не прэзідэнту, як гэта было раней.
Неабходна спрасціць працэдуру выказвання недаверу членам урада ад палат парламента.
Гэта дазволіць узмацніць кантроль заканадаўчай улады за выканаўчай уладай.
Трэба таксама перадаць ураду права зацвярджэння дзяржпраграм, за што ён будзе несці поўную адказнасць.
Урад павінен мець права ўтвараць і ліквідаваць цэнтральныя органы выканаўчай улады, якія не ўваходзяць у яго склад.
Прэзідэнт можа адмовіцца ад права адмяняць або прыпыняць дзеянне актаў Урада і Прэм'ер-міністра.
Усё гэта павысіць адказнасць органаў выканаўчай улады і іх службовых асоб, надзеліць іх неабходнымі паўнамоцтвамі.
Існуючыя нормы аб магчымасці прыняцця прэзідэнцкіх указаў, якія маюць сілу закону, страцілі сваю актуальнасць.
Прапануецца ўзмацніць ролю парламента ў адносінах да мясцовай выканаўчай улады.
Акрамя таго, трэба прапрацаваць пытанне ўдасканалення дзейнасці Канстытуцыйнага Савета, суда і пракуратуры.
У той жа час патрэбны безумоўныя гарантыі нязменнасці нашага канстытуцыйнага ладу.
Рабочая група працягне дзейнасць; ім неабходна дасканала вывучыць усе гэтыя пытанні і падрыхтаваць пакет прапаноў для далейшага грамадскага разгляду.
Прапанаваная праграма дапаможа вырашыць тры задачы.
Па-першае, гэта дапаможа забяспечыць стабільнасць палітычнай сістэмы на доўгія гады.
Па-другое, павышэнне ролі ўрада і парламента дазволіць стварыць больш эфектыўны механізм рэагавання на сучасныя выклікі.
Так, гэта больш складаная сістэма кантролю, але і грамадства стала больш складаным.
Я свядома збіраюся дэлегаваць вялікую частку паўнамоцтваў прэзідэнта.
І я буду рабіць гэта з адной мэтай — пабудаваць больш эфектыўную, устойлівую, сучасную сістэму кіравання.
Па-трэцяе, у свеце не існуе універсальнай мадэлі дзяржаўнага кіравання. Мы ўсе яго шукаем.
Мы ніколі не займаліся капіраваннем замежных мадэляў дзяржаўнага кіравання. Мы спрабавалі знайсці ўласныя, часта унікальныя рашэнні, хоць ёсць пытанні, дзе мы пераймаем міжнародны вопыт.
Прапанаваная намі рэформа грунтуецца перш за ўсё на ўласным вопыце і патрэбах Казахстана.
Праграма рэформаў - наш адказ на пытанне, у якім кірунку будзе рухацца Казахстан.
Адказ ясны і паслядоўны: мы будзем рухацца ў напрамку дэмакратычнага развіцця.
Улічваючы важнасць прапанаваных мер, я вырашыў вынесці на грамадскае абмеркаванне праект канстытуцыйнай рэформы, які будзе апублікаваны.
Быў выдадзены адпаведны ўказ.
Усё гэта адпавядае будучаму развіццю краіны і адпавядае пяці інстытуцыянальным рэформам.
Пятая рэформа «Адкрыты ўрад» прадугледжвае сур'ёзнае пераразмеркаванне паўнамоцтваў. Каб усе галіны ўлады працавалі эфектыўна і адказна, важна стварыць адпаведную сістэму стрымак і проціваг».
